Piano kỹ thuật số sẽ thay thế piano dây?

Piano kỹ thuật số sẽ thay thế piano dây?


LTS: Ông Nguyễn Đình Đăng, Tiến sĩ khoa học vật lý tại viện Nghiên cứu Vật lý Hóa học Nhật Bản - Họa sĩ hội viên hội Mỹ thuật Việt Nam, cộng tác viên của NVX đã gửi về từ Tokyo, xứ sở của những cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật, bài viết bàn về vấn đề nghệ thuật với kỹ thuật số.


Khoảng mười năm trở lại đây công nghệ sản xuất đàn piano kỹ thuật số phát triển vượt bậc với âm thanh hay, độ nhạy của phím đàn phù hợp với cảm giác của ngón tay, kết hợp với giá thành phải chăng. Vậy liệu đàn piano kỹ thuật số có thay thế được đàn piano thông thường không? Để có câu trả lời chính xác chúng ta hãy cùng nhau so sánh hai loại đàn này.

Piano kỹ thuật số là loại nhạc cụ điện tử có âm thanh gần giống như âm thanh đàn piano thông thường (dưới đây tạm gọi là “piano dây” hoặc “piano thật” để dễ phân biệt vì piano kỹ thuật số không có dây). Khác với piano dây, piano kỹ thuật số không có dây, không có tấm rung âm thanh (sound board) để tạo ra âm thanh mà tai chúng ta nghe thấy, và hầu hết là không có hệ thống búa gõ (trừ thế hệ đàn GranTouch của Yamaha sẽ nói đến bên dưới). Thay vào đó là một loạt con “chip” âm thanh và loa.


Các ưu điểm của piano kỹ thuật số:


Piano Yamaha GranTouch GT2


Piano kỹ thuật số có nhiều tính năng, thoạt nhìn và nghe thì quả là rất hấp dẫn, khiến nhiều người cho rằng chúng dần dần sẽ thay thế được đàn piano dây. Những tính năng đó là:
- Chúng có thể tạo ra các loại âm thanh piano khác nhau, như đại dương cầm (grand piano), tiểu dương cầm (upright piano), tiếng piano trong phòng nhỏ tiếng piano trong phòng hòa nhạc lớn, tiếng ấm, tiếng trong trẻo v.v…
- Chúng có khả năng tạo ra các âm thanh của các đàn phím khác như đàn organ, harpsichord v.v…
- Chúng có khả năng bắt chước âm thanh các nhạc cụ dây như violin, viola, cello contrabass…, các nhạc cụ của bộ hơi như sáo, kèn..., bộ gõ v.v…
- Bè nhịp, đệm có thể tự động đệm cho giai điệu bạn chơi.
- Chúng có thể thu lại bản trình diễn của bạn.
- Chúng có thể phối hợp dễ dàng với các thiết bị điện tử khác (MIDI).
- Không bao giờ phải lên dây.
- Vận chuyển dễ dàng.

Các nhược điểm của piano kỹ thuật số:

Nhược điểm lớn nhất của piano kỹ thuật số là chúng không thể nào bắt chước y hệt âm sắc và độ nhạy cảm của phím (touch) piano thật. Công nghệ hiện đại tuy có thể bắt chước khá chính xác từng nốt đàn bằng cách sao lại các âm thanh phát ra từ các đàn đại dương cầm biểu diễn trứ danh như Steinway & Sons, Yamaha, Bernstein v.v..., nhưng vẫn không thể nào khiến piano kỹ thuật số bắt chước được âm sắc của các hợp âm phát ra từ piano dây với các hòa thanh rất phức tạp và độ cộng hưởng sâu rộng vang từ tấm rung âm thanh bằng gỗ - trái tim của đàn piano dây. Kết quả là âm nhạc chơi trên piano kỹ thuật số nghe có vẻ nông cạn và nhạt nhẽo so với khi chơi trên đại dương cầm.

Piano kỹ thuật số không có được cái cảm giác của đàn piano dây. Độ nhậy và độ nặng của phím đàn khác xa các tính chất chỉ có được nhờ hệ thống cơ học phức tạp gọi là bộ truyền động (action) của đàn piano dây. Piano kỹ thuật số chỉ “nhái” lại cảm giác của phím đàn piano dây, chứ không thể tạo ra độ nhạy của phím tuơng ứng với lối chơi của bạn. Kết quả là khả năng biểu cảm của bạn bị hạn chế bởi nhạc cụ. Khi nói đến kỹ thuật trình diễn thì piano kỹ thuật số trở nên phản tác dụng. Các kỹ thuật chạy ngón không thể tập trên piano kỹ thuật số rồi đem áp dụng trên piano dây vì cảm giác khác nhau rất lớn nói ở trên.


Piano kỹ thuật số quả có rẻ hơn piano dây nhiều, nhưng một đàn piano dây tốt có thể dùng được 100 năm, trong khi đàn piano kỹ thuật số có thể sẽ trở nên lạc hậu chỉ sau 5 năm giống như một cái computer vậy.

Piano kết hợp kỹ thuật số


Hệ thống phím và truyền động của Yamaha GranTouch


Một số nhà làm đàn gần đây cho ra đời thế hệ đàn kết hợp kỹ thuật số như Yamaha Disklavier hay Baldwin ConcertMaster có tính năng của cả piano dây lẫn piano kỹ thuật số. Chúng thực chất là các piano thật nhưng lại được “cấy” thêm các tính năng MIDI. Chúng có thể ghi lại trình diễn của bạn với độ chính xác rất cao và có thể tự chơi các bản nhạc đã được ghi sẵn. Tuy nhiên giá thành của chúng rất cao.


Để khắc phục nhược điểm của phím piano kỹ thuật số, hãng Yamaha đã cho ra đời thế hệ đàn GranTouch vào năm 1998. Đàn GranTouch có hệ thống truyền động (action) bao gồm phím và bộ búa giống hệt như của đàn piano thật. Do đó nhạc cảm của nghệ sĩ có thể được truyền qua phím đàn và bộ búa hệt như khi chơi trên piano thật. Tuy nhiên hệ thống búa đó không nện vào dây mà kích động các samples âm thanh để phát ra âm nhạc. Như vậy đàn Yamaha GranTouch đã khắc phục được nhược điểm về độ nhạy của phím đàn piano kỹ thuật số. Về âm thanh, Yamaha GranTouch sử dụng các samples thu từ đàn Yamaha Concert Grand CFIIIS là loại đại dương cầm biểu diễn đầu bảng của Yamaha. GranTouch cũng có hệ thống im lặng (silent) tức là bạn có thể đeo tai nghe và chơi mà không làm ồn người xung quanh, trừ tiếng “lịch bịch” của phím đàn đập xuống mỗi khi bạn gõ. Giá của Yamaha GrandTouch DGP-1 (hay GT1) là khoảng 5.000 USD, tức là khoảng gấp đôi giá một đàn piano kỹ thuật số Yamaha Clavinova loại tốt, nhưng chỉ bằng một nửa giá một baby grand piano A1R cuối bảng của các đại dương cầm Yamaha thật.


Tôi đã từng mua một piano Clavinova cách đây mười năm với hy vọng là nó có thể thay thế được piano thật cho con tôi học piano. Tuy nhiên chỉ vài năm sau tôi đã buộc phải “đẩy” đi để thay thế bằng một chiếc Yamaha GranTouch. Cho dù âm thanh chưa được như của đại duơng cầm thật, phím đàn và bộ truyền động đã phù hợp với việc luyện kỹ thuật để người chơi không bị hẫng khi áp dụng vào đại dương cầm thật.

Lời kết

Tóm lại, không có hy vọng là đàn piano kỹ thuật số có thể thay thế được đàn piano thật. Nếu bạn chỉ cần một một nhạc cụ phím (keyboard) có thể dễ mang vác, dễ nối với hệ thống âm thanh, hoặc có thể dung để thu âm nhạc qua một phần mềm máy tính, thì bạn có thể sắm một piano kỹ thuật số. Nếu không, trừ phi bạn thừa tiền, bạn nên suy nghĩ hết sức cẩn thận trước khi bạn mua một piano kỹ thuật số thay vì mua một đàn piano thật. Còn nếu bạn nuôi hy vọng để con bạn trở thành nghệ sĩ piano chuyên nghiệp hoặc có thể chơi piano giỏi “như chuyên nghiệp” thì bạn có thể quên hẳn đàn piano kỹ thuật số đi! Hãy mua cho cháu một đàn grand piano thứ thiệt, một Yamaha GranTouch, hoặc một đàn upright piano loại tốt.